Reportaże z Czarnego: o Rosji i nie tylko – przegląd promocji i rekomendacje

Do 1 września serię reporterską z Czarnego kupimy w Nexto do 40% taniej.

Samo wydawnictwo mówi o tej serii nie bez dumy:

Jedna z najbardziej rozpoznawalnych serii non-fiction na rynku. To dzięki niej zapanowała w Polsce moda na reportaż literacki. Obejmuje książki najwybitniejszych polskich i zagranicznych reportażystów – m.in. Swietłany Aleksijewicz, Jacka Hugo-Badera, Lidii Ostałowskiej, Martina Pollacka, Pawła Smoleńskiego, Filipa Springera czy Mariusza Szczygła. Książki z serii „REPORTAŻ” zdobywają najważniejsze nagrody literackie, z Nagrodą im. R. Kapuścińskiego na czele. Od sześciu lat istnienia nagrody laureatami są nieprzerwanie właśnie autorzy naszej serii.

Przecenione zostały aż 132 książki. Z kontem Premium mamy do 64% zniżki, przypomnę, że to konto, które wykupujemy za 50 zł na pół roku daje dodatkowe 40% rabatu od już obniżonej ceny.

W artykule przyjrzę się pokrótce 10 wybranym tytułom.

O Rosji i Związku Radzieckim

Reportaże o krajach byłego Związku Radzieckiego stanowią ważny punkt serii Czarnego. Nie dziwi to, bo to z jednej strony kopalnia tematów, z drugiej – losy wschodnich sąsiadów wciąż interesują nas z różnych powodów.

1. Miasto biesów. Czekając na powrót cara – Albert Jawłowski (22,33 zł; z Premium 13,40 zł).

To jest świeżutka premiera, która stanowi pretekst dla całej promocji.

W setną rocznicę zabójstwa Mikołaja II spod jekaterynburskiej Cerkwi na Krwi wyruszyła stutysięczna procesja. Lipcową nocą wyznawcy męczeńskiej ofiary cara-odkupiciela szli w kierunku ukrytej w uralskich lasach Ganinej Jamy, domniemanego miejsca ukrycia szczątków Romanowów. Wśród flag, proporców, ikon i krzyży nie było żadnych współczesnych symboli państwowych. Prawdziwa święta Rosja upadła bowiem przed stu laty wraz ze śmiercią ostatniego imperatora i jego rodziny. A carobójstwo było największą katastrofą w dziejach rosyjskiego ludu, oderwaniem się od Boga i Cerkwi.

Albert Jawłowski wziął udział w uroczystościach, by z bliska przyjrzeć się pielgrzymom, ale wyznawcy świętego cara-odkupiciela to niejedyni bohaterowie tej książki. Oprowadzając czytelnika po Jekaterynburgu i uralskiej głubince, autor snuje wielowątkową opowieść o kraju, który nie umie rozstać się z przeszłością, o putinowskich bojarach, bogacącej się ponad miarę Cerkwi, skrajnej prawicy i rosyjskich „systemowych liberałach”, wreszcie o brutalnie tłumionych protestach młodzieży, która nie widzi przed sobą przyszłości.

W reportażu liczy się często pomysł – a tutaj jest nim zajrzenie do rosyjskiej nostalgii za caratem, której nie zniszczyło sto lat komunizmu i postkomunizmu.

2. Czarne złoto. Wojny o węgiel z Donbasu – Karolina Baca-Pogorzelska, Michał Potocki (23,34 zł; z Premium 14 zł)

Wiadomo powszechnie, że na wschodzie Ukrainy mamy zagłębie węglowe, które pełni sporą rolę w gospodarce tego kraju. Donbas był jednym z motywów inwazji „zielonych ludzików” na Ukrainę. Reportaż pomoże zrozumieć nam, jak obecnie wygląda sytuacja w Donbasie, że poza polityką jest tam duży biznes.

Przez dekady przyciągał awanturników, uciekinierów i biznesmenów z całej Europy. Wojna i rosyjska agresja nic w tej kwestii nie zmieniły. Czarne złoto Donbasu wciąż idzie w świat. Dzisiaj handlu nim nie kontroluje jednak ani Ukraina, ani jej wielki biznes. Z błogosławieństwem Rosji przejęli go separatyści i związani z nimi przedsiębiorcy. Przemycają węgiel przez granicę, załatwiają mu lewe papiery i sprzedają dalej, mimo nałożonego przez Ukrainę zakazu, którego łamanie uznaje się tam za finansowanie terroryzmu. W niechlubnym procederze biorą również udział prywatne firmy z Polski. Śledztwo dziennikarskie w tej sprawie trwało dwa lata i objęło dwanaście państw. Jego rezultaty trzymają Państwo w rękach.

3. Czarnobyl. Instrukcje przetrwania – Kate Brown (30,73 zł; z Premium 18,44 zł)

Kolejna książka o Czarnobylu? Tak!

Kate Brown spędziła lata, wertując dokumenty w archiwach, przeprowadziła setki wywiadów z mieszkańcami Strefy Wykluczenia, z politykami, radzieckimi i zagranicznymi specjalistami od atomu. W efekcie szczegółowo opisała wydarzenia, które nastąpiły po katastrofie, ale przede wszystkim przygotowała wstrząsającą relację z tego, jak (i dlaczego) rządzący, ludzie nauki i media całego świata wspólnie wykreowali tę opowieść o Czarnobylu, którą znamy do dziś.

Z Kate Brown można się w wielu miejscach nie zgadzać – widać np. że jest zdecydowaną przeciwniczką energii atomowej. Ale też pokazuje wyraźnie, jak to ZSRR wodził za nos zachodnią opinię publiczną (dotąd przyjmuje się często oficjalne dana na temat liczby ofiar, z niewielkimi poprawkami), ale… sam dawał się zwodzić. Bardzo ciekawa jest np. historia walki z chorobami popromiennymi. W Związku Radzieckim byli od tego specjaliści, bo różne wypadki się zdarzały – jednak postanowiono sprowadzić profesora ze Stanów, który miał znacznie mniejsze kompetencje, zalecał niesprawdzone terapie i był fetowany mimo wielu porażek (i śmierci pacjentów).

Tej samej autorki jest też Plutopia. Atomowe miasta i nieznane katastrofy nuklearne (32,83 zł; z Premium 19,70 zł) – opowieść o dwóch tajnych miastach po obu stronach żelaznej kurtyny.

4. Ojczyzna dobrej jakości. Reportaże z Białorusi (20,74 zł; z Premium 12,44 zł)

Zbiór reportaży o Białorusi z ubiegłego roku, który teraz staje się jeszcze bardziej aktualny.

W tym zbiorze reportaży polityka jest ważna, ale nie najważniejsza. Na pierwszym planie pojawiają się ludzie. Czasem charyzmatyczni, pełni pasji i wiary w idee, a czasem zrezygnowani i pogodzeni z reżimem.

Rozmawiają z nimi polscy, niemieccy i białoruscy reporterzy. Z tych opowieści wyłania się obraz kraju, który bywa niepokojący, czasem szokuje, ale bez wątpienia porusza i nie pozostawia obojętnym.

To efekty warsztatów dziennikarskich i jak zwracają uwagę recenzenci, poziom reportaży jest nierówny.

I nie o Rosji

5. Olimpijki – Anna Sulińska (23,34 zł; z Premium 14 zł)

Pomysł na reportaż bardzo prosty – autorka postanowiła pojechać do polskich medalistek olimpijskich i zapytać o ich życie.

Daniela Walkowiak, brązowa medalistka igrzysk olimpijskich w Rzymie, w ostatniej chwili dotarła na linię startu, bo polska ekipa odjechała z wioski olimpijskiej bez niej. Na tych samych zawodach Jarosława Jóźwiakowska, mająca jedynie sto sześćdziesiąt siedem centymetrów wzrostu, wywalczyła srebrny medal w skoku wzwyż. Po latach mówi, że skakała charakterem, nie możliwościami fizycznymi. Ewa Kłobukowska, złota medalistka igrzysk w Tokio, z telewizyjnych wiadomości dowiedziała się, że uległa kontuzji i nie pojedzie na zawody do Montrealu. „Olimpijki” to wspaniały reportaż o determinacji, walce z własnymi słabościami i z polityką PRL-u.

W wywiadzie dla gazeta.pl, autorka wspominała, że o ile przy poprzedniej książce o stewardessach (Wniebowzięte) miała problemy, aby znaleźć chętne do rozmowy kobiety – tutaj niemal każda chciała się wypowiedzieć. Kiedyś były bohaterkami prasy, radia i telewizji, po kilkudziesięciu latach są nieraz zapomniane.

6. Łódź. Miasto po przejściach – Wojciech Górecki, Bartosz Józefiak  (25,13 zł; z Premium 15,08 zł)

Przez długi czas było to drugie co do wielkości miasto w Polsce, w końcowej dekadzie PRL osiągając 850 tys. mieszkańców. Obecnie jest ich prawie o 200 tysięcy mniej i dalej ubywa – wysysa ich choćby Warszawa. Co się z tym miastem stało i w jakim kierunku zmierza?

W Łodzi dzieje się dokładnie to samo, co w każdym polskim mieście. Tylko że dzieje się bardziej. Ta książka to podróż po ostatnich trzydziestu latach „polskiego Manchesteru”. Miasta, w którym ŁKS i RTS wciąż piszą po murach, rewitalizacja pochłania miliony, a secesyjne kamienice chylą się ku upadkowi. Ale też metropolii, które ma największy w kraju dworzec, śmiało korzysta ze swojego postindustrialnego charakteru i niezmiennie przyciąga miłośników kina i artystów.

O Łodzi opowiada reporterski duet: Wojciech Górecki przywołuje wspomnienia z przełomu lat 80. i 90., a ze współczesnością konfrontuje je Bartosz Józefiak. Teksty tworzą książkę eksperyment – rozciągniętą na trzy dekady reporterską panoramę miasta.

Z recenzji autorstwa efemerycznośćchwil na LC:

Moja wiedza na temat Łodzi i jej historii do momentu przeczytania tej książki była praktycznie znikoma. Autorzy w sposób obszerny i rzetelny przywołują wspomnienia ludności z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, konfrontując je ze współczesnością. W zebranych, rozmowach i wspomnieniach, przeczytacie o najważniejszych miejscach w tym mieście, jego historii, tożsamości, podejścia ludzi do miejsca w którym żyją. Nie brak tu widoku na demografię, zmian na przestrzeni lat związanych z modernizacją, panującej przed laty biedy, czy świata polityki, artyzmu.Ten reportaż dostarczy Wam sporo informacji o tym wyjątkowym mieście. Jest poniekąd jego widokówką. Na dostrzeżenie zasługuje bibliografia. Ogrom pracy wykonanej aby przedstawić nam tę historię, imponuje mi. Nie inaczej jest z podzieleniem lektury na poszczególne działy. To pozwala powoli eksplorować informacje jakimi autorzy nas karmią.

Dodać trzeba, że jak na Góreckiego jest to pozycja nietypowa, bo specjalizuje się w rejonie Kaukazu i Azji Środkowej: Planeta Kaukaz, Toast za przodków, Buran, Abchazja. Jednak to od Łodzi zaczynał swoją reporterską przygodę.

7. Wnuki Jozuego – Paweł Smoleński (22,04 zł; z Premium 13,22 zł)

W niekończących się konfliktach izraelsko-palestyńskich ważnym elementem jest kwestia żydowskich osadników, którzy postępują często wbrew ustaleniom obu stron, potrafiąc zbuntować się przeciw własnemu państwu, które postępuje niezgodnie z ich przekonaniami. A jakie to są przekonania?

Po wyjściu z Egiptu, po czterdziestu latach tułaczki na pustyni, kiedy odeszło na tamten świat pokolenie malkontentów i niedowiarków, Pan kazał Mojżeszowi wejść na górę z łańcucha Abarim i pokazał mu kraj, który wybrał dla swojego ludu. Mojżesz był już stary, niedołężny i miał nigdy nie postawić stopy na ziemi Izraela. Ale zanim umarł, poprosił Boga, by wskazał jego następcę, który wprowadzi naród wybrany do Ziemi Obiecanej. „Weź Jozuego, syna Nuna” – odpowiedział mu Pan.

Na Zachodnim Brzegu biblijne opowieści sprzed tysięcy lat znaczą tyle samo, co doniesienia prasowe, są równie realne i aktualne. Dla coraz liczniejszych żydowskich osadników słowa Księgi są podstawą roszczeń do tej ziemi. Ale co począć z arabskimi sąsiadami? Uwikłani w historię Izraelczycy i Palestyńczycy tkwią w pułapce nienawiści, od której nie ma ucieczki.

Po lekturze będziemy bliżej zrozumienia tego konfliktu, choć pewnie nadal nie będziemy umieli go rozwiązać. Z oficjalnej recenzji LC:

To doskonale tłumaczy, dlaczego Żydzi tak zawzięcie walczą o każdy kawałek pustyni, nawet jeśli nie ma na nim nic oprócz piasku, skorpionów i pozostałości po namiotach beduinów. Ten sposób myślenia, który reprezentuje nacjonalistyczna partia Likud, a także coraz bardziej radykalizujący się rząd Benjamina Netanjahu, całkowicie przekreśla palestyńskie aspiracje do tworzenia własnej państwowości i czyni konflikt nierozwiązywalnym. Ci, którzy zgodzili się cofnąć o krok, jak chociażby Ariel Szaron, zarządzając w 2005 roku ewakuację z osiedli w Strefie Gazy, oskarżani są o zdradę, a czasem nawet porównywani do esesmanów.

Są też starsze zbiory reportaży Smoleńskiego o Izraelu: Izrael już nie frunie (16,14 zł; z Premium 9,68 zł) oraz Oczy zasypane piaskiem (16,74 zł; z Premium 10,04 zł).

8. Pepiki – Mariusz Surosz (22,04 zł; z Premium 13,22 zł)

To nowe wydanie reportażu, który jest de facto opowieścią o XX-wiecznych Czechach i Czechosłowacji – czyli państwach, o których historii przeciętny Polak niewiele wie, często ją lekceważy, albo patrzy przez pryzmat różnych stereotypów.

„Pepiki” to opowieści o ludziach. O ich losach, często tragicznych, ale także o wielkich zwycięstwach. Obok sławnych Czechów, takich jak pisarz Karel Čapek czy urodzony w Karlowych Warach Karl Hermann Frank, hitlerowski zarządca Protektoratu Czech i Moraw, poznajemy postaci mniej znane: amerykańską żonę pierwszego prezydenta Czechosłowacji, astronoma, który walczył o utworzenie wspólnego państwa Czechów i Słowaków, księdza-prezydenta oskarżonego o współudział w ludobójstwie, czeskiego pilota z Dywizjonu 303 i wiele innych osób, ważnych dla historii nie tylko Czech, ale całej Europy.

„Drugie wydanie „Pepików” zostało wzbogacone o sześć nowych rozdziałów. Po co? Aby ten „czechosłowacki elementarz” dla Polaków jeszcze bardziej skomplikować i nadwątlić przekonanie, że na południe od Polski żyje się spokojnie, a historia nie pisała tam nigdy tragicznych scenariuszy.”

9. Bicia nie trzeba było ich uczyć – Piotr Lipiński (19,44 zł; z Premium 11,66 zł)

Poszerzona wersja reportażu „Humer i inni”, który powstał na kanwie procesu jednego z ostatnich zbrodniarzy stalinowskich, któremu udało się dożyć wolnej Polski. Przez biografię Humera autor zastanawia się, jak to się stało, że stał się oprawcą.

„Dość trudno precyzyjnie powiedzieć, czym jest ta książka. Na pewno nie jest to bowiem pełna naukowa biografia Adama Humera. Nie jest to jednak także tylko dziennikarski reportaż z procesu jednego ze „zwyczajnych zbrodniarzy w mundurze”. Nie jest to wreszcie swoista autorska próba Piotra Lipińskiego „rozliczenia się” z pisania o stalinizmie w Polsce, której to tematyce poświęcił wiele swoich tekstów. Wszelako na pewno jest to lektura obowiązkowa nie tylko dla każdego z „peerelistów”, ale także dla tych wszystkich osób, które nie tylko chcą wiedzieć, jak było, ale także spróbować zrozumieć, dlaczego tak było, co w żadnym razie nie musi oznaczać rozgrzeszania zbrodniarzy, ani tym bardziej wybaczania im win w cudzym imieniu.” – prof. Jerzy Eisler

Aha, jeśli opowiadanie historii przez Lipińskiego nam pasuje, w promocji są także biografie komunistycznych dygnitarzy: Gomułka, Bierut, Cyrankiewicz, a także osadzony w latach 90. Niepowtarzalny urok likwidacji.

10. W oblężeniu. Życie pod ostrzałem na sarajewskiej ulicy – Barbara Demick (13,74 zł; z Premium 8,24 zł)

Jak to jest żyć w mieście, w którym toczy się wojna?

Logavina to cicha i spokojna uliczka położona w sercu miasta, słynącego z tolerancji i kosmopolitycznego uroku. Wybuch wojny postawił na głowie życie jej mieszkańców, Bośniaków, Chorwatów i Serbów, którzy do tej pory żyli obok siebie, nie zwracając uwagi na dzielące ich różnice. W oblężonym Sarajewie, pozbawieni ogrzewania i elektryczności, przy coraz bardziej ograniczonych zasobach żywności i wody, każdego dnia muszą teraz walczyć o przetrwanie swoje i bliskich. Muszą bronić się nie tylko przed kulami snajperów, ale także przed równie groźnym wrogiem – nienawiścią do sąsiadów i niedawnych przyjaciół, którzy tak łatwo mogą zmienić się w śmiertelnych wrogów.

W LC ocena 7,8/10. Z oficjalnej recenzji:

Co różni Sarajewo od Auschwitz? W Auschwitz mieli gaz. Jak bardzo życie musiało dokuczyć sarajewianom  w czasie wojny lat 90., by mógł po doświadczeniach II wojny światowej w cywilizowanym europejskim mieście krążyć taki makabryczny dowcip? Przytacza go jeden z bohaterów reportażu „W oblężeniu. Życie pod ostrzałem na sarajewskiej ulicy” Barbary Demick, dziennikarki znanej dotąd w Polsce z reportażu o życiu w Korei Północnej pt. „Światu nie mamy czego zazdrościć”. Jednocześnie żart ten, ponury i niesmaczny,  ilustruje – wydaje mi się – banalną prawdę, że doświadczenie wojenne jest nieprzekazywalne. Naiwność ludzka, ta pozytywna, która każe wierzyć, że naturalnym stanem, w jakim żyje się w państwie, jest stan pokoju, za każdym razem formułuje zaskakująco śmieszne pytanie: Jak to możliwe?

Kupić też można wspomniany reportaż o Korei: Światu nie mamy czego zazdrościć (22,04 zł; z Premium 13,22 zł)

Podsumowanie

Reportaż literacki, to nie tylko relacja z pobytu w jakimś miejscu, ani tym bardziej zbiór informacji na temat obcego kraju. To nieraz subiektywna wędrówka w czasie i przestrzeni, w którą wyruszamy razem z autorem, możemy przyjąć jego poglądy, albo sobie z nimi popolemizować. Dziś w erze pandemii, gdy podróże zostały ograniczone – to często najlepszy i najbardziej dostępny sposób na poznanie świata. Cieszę się, że wydawnictwo Czarne nas prowadzi i nie zaniedbuje wersji elektronicznych.

Przypominam, że promocja trwa do 1 września. Dajcie znać, co polecacie, przed czym przestrzegacie.

Czytaj dalej:

• 13 moich poleceń z promocji urodzinowej Ebookpoint 2024! Matematyka, inflacja, ewolucja, Kraków, Afryka i Biały Dom
• „Rozdroże kruków” – nowa powieść Andrzeja Sapkowskiego już 1 grudnia w e-booku! A dziś w „Nowej Fantastyce” fragment pierwszego rozdziału
• Nowa Fantastyka w formatach EPUB/MOBI również w Nexto, ze świetną ceną prenumeraty!
• [Aktualizacja] „Kos” – kryminał do pobrania za darmo z okazji Literackiego Sopotu (tylko do końca września)
• Nagrody „Książki roku 2023” Magazynu Literackiego KSIĄŻKI – Chłopki i ArtRage! No i okolicznościowa promocja ArtRage -60%
• Po wprowadzeniu katalogu klubowego Legimi utraciło 5% abonentów, czyli około 10 tysięcy osób